De k is een plofklank: hij laat een plofje horen en je kunt 'm niet aanhouden. Hij is de stemloze partner van de stemhebbende medeklinker G. K en G zijn alle twee velaire medeklinkers: ze worden achter in de mond gevormd. Die G bestaat niet meer in 't hedendaagse Nederlands.
Bij de vorming van stemhebbende medeklinkers trillen de stembanden mee; bij de vorming van stemloze medeklinkers niet. Het Nederlands kent de volgende stemloze medeklinkers: p, t, k, f, s, ch en h, en de volgende stemhebbende medeklinkers: b, d, v, z, g, m, n, ng, l, r, j en w.
Het Nederlands heeft de fricatieven /s/, /z/, /f/, /v/, /x/, /ɣ/, /h/ en /ʃ/. In enkele Franse leenwoorden komt bovendien de klank /ʒ/ voor, de stemhebbende variant van /ʃ/, zoals in het woord rouge [ru:ʒ].
Wat zijn medeklinkers? De b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x, y en z zijn medeklinkers. In tegenstelling tot bij klinkers kan de lucht bij het uitspreken van deze letters de mond van je kind niet ongehinderd verlaten. Je lippen, tanden, tong of keel kunnen een obstakel vormen.
Regel 1 - Lange klinkers /aa/, /ee/, /oo/ en /uu/ HOOFDREGEL: Schrijf de lange klinkers /aa/, /ee/, /oo/ en /uu/ dubbel in een gesloten lettergreep en enkel in een open lettergreep. Op deze regel zijn uitzonderingen.
Woorden zonder klinkers
Er zijn in de Nederlandse schrijftaal woorden die geen enkele klinker bevatten, voornamelijk afkortingen, verkortingen en tussenwerpsels. Bekende voorbeelden zijn: 'k, 'm, 'n, 'r, 's, 't. bh, d'r, hm, ks, m'n, MS, pc, pf, tv, wc, z'n.
Drieklank. Een drieklank is een akkoord dat bestaat uit drie tonen of eigenlijk een akkoord dat is opgebouwd uit tonen die afgeleid zijn van drie verschillende stamtonen. Dus niet alleen is het akkoord c-e-g een drieklank, maar ook de akkoorden c-e-g-c' en c-e-g-c'-e' zijn drieklanken.
In het Nederlands hebben we zachte (stemhebbende) en harde (stemloze) medeklinkers. Een zachte medeklinker wordt stemhebbend genoemd, omdat je je stembanden gebruikt om het geluid te maken. Een harde (stemloze) medeklinker kun je maken zonder je stembanden te gebruiken.
Ontsnapt de lucht uitsluitend via de neus (en is de mondholte dus afgesloten) dan spreken we van nasale klanken. Dat zijn in het Nederlands de [n], [m] en [ŋ].
De [f], [v] en [υ] zijn >labiodentaal. Dat betekent dat je onderlip je tanden aanraakt. De klanken komen voor in de woorden 'fiets' [f], 'oever' [v] en 'water' [υ]. De [t], [d], [n], [r], [s], [z], [l] en ook [ʃ] en [ʒ] (zie het overzicht van de IPA) zijn allemaal >alveolair.
In de fonetiek is een ejectief of uitstotende medeklinker een stemloze medeklinker die wordt gevormd door gelijktijdige sluiting en opening van de mondholte en de glottis. Ejectieven komen in ongeveer 20% van alle talen in de wereld voor. Het grootste aantal ejectieven bestaat uit plosieven of affricaten.
Een allofoon is in de spraak een uitspraakvariant van één bepaalde, minimale (distinctieve) klank, die niet tot betekenisverandering leidt. Klankvarianten worden alleen elkaars “allofonen” genoemd: als zij deel uitmaken van hetzelfde foneem én.
Alle klinkers zijn stemhebbend. De v, z, g, b, d, en G zijn stemhebbende medeklinkers met als stemloze tegenhangers de f, s, ch, p, t en k.
Stemhebbendheid is een eigenschap van een bepaalde klasse van medeklinkers. In tegenstelling tot zogenaamde stemloze medeklinkers worden stemhebbende medeklinkers gevormd door de lucht die uit de longen in het spraakkanaal wordt geperst, om de stembanden in trilling te brengen.
Eerste geluidjes
De eerste klanken die je baby maakt zijn 'ah', 'eh', 'oh' en 'uh'. Heeft je baby lol en is hij enthousiast, dan kan hij vrolijk gaan kraaien en geluidjes maken als 'krrr'. Als je erop reageert door te zeggen: 'Dat vind je leuk hè, als ik over je buikje kriebel?!
Een v is een kleine letter, een f is een hoge, lange letter.
'Goal en gut'
De g komt van woorden als goal en gut. Die maak je met de achterkant van je tong bij je harde verhemelte. Net zoals de zachte g, die zicht daar dichterbij in de buurt.
HOOFDREGEL: Schrijf een medeklinker met een dubbel teken na een korte klinker als er op die medeklinker nog een klinker volgt. Het gaat om de medeklinkertekens b, c (als /k/ uitgesproken), d, f, g, k, l, m, n, p, r, s, t, v en z na de korte klinkers /a/, /e/, /i/, /o/ en /u/.
Tweetekenklanken zijn ui, ei, ij, oe, eu, au, ou en ie. Je schrijft het woord zoals je het hoort. Na een tweetekenklank schrijf je geen dubbele medeklinker!
Voorbeelden zijn de a, e, i, o en u (die alle een zgn. 'lange' en 'korte' variant hebben), de toonloze e (zoals in de), de 'lange' klinkers oe en eu en de tweeklanken ei (ook met de spelling ij), ui en au (ook met de spelling ou).
Welk woord bestaat uit twaalf letters zonder klinkers? Antwoord: Zandweggetje.
Het langste woord ter wereld is de scheikundige naam voor het eiwit titine: methionylthreonylthreonylglutaminylalanyl(...) isoleucine. Dit woord, dat hier zeer verkort is weergegeven, telt niet minder dan 189.819 letters, en het kost je zo'n 3,5 uur om het uit te spreken.
Het woord sproeiauto (vrachtauto met sproeiapparaat) gebruikt de vijf klinkers van het alfabet achter elkaar.
Aan het einde van klankgroep
Is er sprake van een lange klank (aa, ee, oo, uu)? Dan wordt een woord over het algemeen ook na deze klank afgebroken: 'wo-nen', 'le-ven', 'e-ten', 'tu-ren'. Het kan ook voorkomen dat er in het midden van een woord twee of meer medeklinkers achter elkaar staan.
