Dat komt vooral omdat Nederland klein en dichtbevolkt is. In landen als Frankrijk of Italië zit er veel meer ruimte tussen landbouwbedrijven en natuurgebieden, en omdat natuurgebieden er veel groter zijn, wordt de kritische depositiewaarde er minder makkelijk overschreden.
Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
De plek waar stikstof neerslaat maakt uit
Vooral in de Peel en in de Gelderse vallei heeft de natuur veel last van stikstof, zie het kaartje 'Stikstofdepositie'. Daar stoot de intensieve veehouderij veel ammoniak uit, wat relatief dicht bij de bron weer neerslaat.
"Andere West-Europese landen zoals Denemarken, België, Duitsland en Frankrijk hebben ook problemen met stikstof, maar ze rapporteren niet allemaal hetzelfde", zegt Theo van der Sluis (Wageningen University), die in opdracht van de Europese Commissie bijdraagt aan de rapportages.
Duitsland hanteert bijvoorbeeld heel hoge drempelwaarden. De redenering daar is: Alle stikstofbronnen waarvan de depositie lager is dan 21 mol bekijken we niet, we zeggen dat zo'n bron geen gevolgen heeft. Ter vergelijking, in Nederland ligt de drempelwaarde op 0,0001 mol”, verduidelijkt de hoogleraar Omgevingsrecht.
De uitstoot van stikstof in Nederland behoort tot de hoogste van de wereld. Dat komt doordat we een dichtbevolkt land zijn, met veel verkeer en veel intensieve landbouw. In Europa is Nederland de grootste uitstoter van stikstof (per hectare). Wij stoten gemiddeld 4 keer zoveel uit als andere Europese landen.
Veeteelt werd intensiever, kunstmest werd steeds vaker gebruikt, waardoor de voedselproductie en de export van landbouwproducten sterk groeiden. Ook de industrie en het verkeer groeiden na de Tweede Wereldoorlog snel. Sinds 1990 daalt de uitstoot van stikstof flink.
Schiphol en Tata Steel zijn de grootste bronnen van stikstofoxiden. Alle sectoren, dus ook verkeer, industrie en de luchtvaart moeten bijdragen aan de oplossing. Dat betekent dat ook deze grote vervuilers hun uitstoot snel terug moeten dringen om onze natuur te redden.
In Duitsland ligt die grenswaarde op 100 gram, zo'n 140 keer zo hoog dus. Duitsland heeft meer ruimte omdat ze gemiddeld gezien de maximale stikstofuitstoot die een Natura 2000-gebied kan verdragen, minder overschrijden. "Het is een groot land, dus de gemiddelde uitstoot is veel lager dan bij ons", zegt De Vries.
Boeren stellen dat vooral zij verantwoordelijk worden gehouden voor het oplossen van het stikstofprobleem. Dat vinden ze oneerlijk. Ze wijzen naar de industriële uitstoot en de uitstoot van (lucht)verkeer.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
En doordat er minder insecten zijn, hebben ook vogels minder te eten. Daar komt bij dat stikstof de bodem verzuurt, waardoor belangrijke stoffen als calcium uit de bodem wegspoelen. Dat is een groot probleem voor bijvoorbeeld slakken, die calcium nodig hebben om hun huisjes te maken, maar ook voor vogels,.
Wat is er gebeurd? Nieuwe plannen van het kabinet hebben grote gevolgen voor boeren in Nederland. Sommige boeren zullen zelfs moeten stoppen met hun boerderij. Komt omdat in die plannen staat dat in het jaar 2030 veel minder stikstof moet worden uitgestoten dan nu.
In Duitsland draait het stikstofprobleem dus vooral om het nitraatgehalte in het grond- en oppervlaktewater. De andere manier waarop stikstof in het milieu belandt, is door gasvorming. Daarbij gaat het vooral om stikstofoxiden, behalve uit de agrarische sector ook afkomstig uit de industrie en het verkeer.
De stikstof die neerslaat op de Nederlandse bodem komt voor een aanmerkelijk deel uit het buitenland, ongeveer 32 procent. De stikstofdepositie van Nederlandse bronnen (68 procent) is voornamelijk afkomstig uit de landbouw en het verkeer.
Duitsland heeft net als Nederland een hoge stikstofdepositie. De stikstofproblematiek in Duitsland is met name opvallend hoog in de deelstaten Nordrhein-Westfalen en Niedersachen. De stikstofdepositie varieert daar van de 1800 tot 2500 mol/ha/jr.
Een van de veroorzakers van de stikstofneerslag op onze natuurgebieden zijn onze buurlanden. Waar komt het meeste vandaan? Bijna 33 procent van de stikstofneerslag komt uit het buitenland. 15% uit Duitsland, 7% uit België, 4% van Noordzee, 4% uit Frankrijk, 3% uit UK.
Stikstofoxiden komen vooral vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen. De belangrijkste bronnen van stikstofoxiden zijn het verkeer, energiecentrales en de industrie. Ammoniak komt vooral uit de landbouw, maar ook het verkeer en mensen produceren ammoniak.
In Nederland komt er te veel stikstof in het water en de bodem terecht. Dit is schadelijk voor de natuur, water- en bodemkwaliteit en gezondheid van de mens. Daarom moet de stikstofuitstoot omlaag. De overheid neemt hiervoor maatregelen in de landbouw, industrie, bouw, verkeer en vervoer.
De zes grootste uitstoters zijn: China, Verenigde Staten, EU27, India, Rusland en Japan [1]. De daaropvolgende acht landen met de grootste broeikasgasuitstoot zijn Brazilië, Indonesië, Iran, Canada, Saoedi-Arabië, Australië, Mexico en Zuid-Korea.
Koeien zijn de grootste stikstofproducenten. Zodra hun plas en mest samenkomt ontstaat ammoniak en dit is een vorm van stikstof. Sinds 2020 zijn boeren verplicht om minder krachtvoer met eiwitten aan hun koeien te voeren. Daardoor produceren die koeien minder ammoniak en dus stikstof.
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen) tegen RTL Nieuws. "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
' Met nieuwe technologie kunnen boeren bijdragen aan de oplossing van het stikstofprobleem. Een innovatie die veel aandacht trekt van de boeren is een circulair stalsysteem: de Lely Sphere. De Sphere scheidt mest en urine van elkaar, zuigt de ammoniak uit de lucht én zet uitwerpselen om in mest.
Met die planten verdwijnen ook de insecten en vlinders die van die planten leven. Daardoor neemt de biodiversiteit af en 'verarmt' de natuur. Veel van die insecten zijn juist ook nodig om gewassen te bestuiven. Daarnaast heeft een teveel aan stikstof ook gevolgen voor de waterkwaliteit.
Stikstof is uitermate belangrijk voor planten in het algemeen en voor landbouwgewassen in het bijzonder. Stikstof (N) bevordert de groei van de plant en de fotosynthese. Het is een essentieel bouwelement voor eiwitten en DNA. Een stikstofgebrek of -overmaat heeft vaak gevolgen voor de kwaliteit van het gewas.
