Stikstofoxiden en ammoniak komen in onze lucht terecht door uitstoot van onze landbouw, verkeer en industrie. Eenmaal in de lucht verspreidt het zich over ons land en Europa. Er gaat 2 keer zoveel stikstof vanuit Nederland naar het buitenland dan er vanuit het buitenland bij ons naar binnen waait.
"In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder." Juist omdat Nederland zo'n klein en dichtbevolkt land is, stoten we te veel stikstof uit. Toch betekent dat niet dat er in andere landen helemaal geen probleem is.
Duitsland hanteert bijvoorbeeld heel hoge drempelwaarden. De redenering daar is: Alle stikstofbronnen waarvan de depositie lager is dan 21 mol bekijken we niet, we zeggen dat zo'n bron geen gevolgen heeft. Ter vergelijking, in Nederland ligt de drempelwaarde op 0,0001 mol”, verduidelijkt de hoogleraar Omgevingsrecht.
In Nederland is dat al decennia aan de hand: de opeenstapeling van stikstof in de bodem is schadelijk. Planten die goed gedijen op stikstofrijke grond krijgen de overhand en verdringen andere soorten. Daardoor neemt de biodiversiteit af, en dat werkt door in de hele keten.
Een deel van die stikstof komt terecht in natuurgebieden. Bijna de helft van de stikstofdepositie op natuurgebieden (46%) is afkomstig uit de landbouw. Ruim 32% van de stikstofdepositie in Nederland komt uit het buitenland en 6% vanuit wegverkeer. De industrie veroorzaakt 1% van de stikstofdepositie.
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer. Zeker in de buurt van Natura 2000-gebieden is dat een probleem. De meeste uitstoot van ammoniak komt dan wel van de boeren, maar ze zijn zeker niet de enige die ammoniak uitstoten.
Boeren gebruiken mest omdat het zorgt voor een betere plantengroei en hogere gewasopbrengsten. Uit de mest verdampt stikstof als ammoniak en komt in de lucht. Een ander deel van de stikstof kan uitspoelen naar het grondwater; dit heet (nitraat)uitspoeling.
De uitstoot van stikstof in Nederland behoort tot de hoogste van de wereld. Dat komt doordat we een dichtbevolkt land zijn, met veel verkeer en veel intensieve landbouw. In Europa is Nederland de grootste uitstoter van stikstof (per hectare). Wij stoten gemiddeld 4 keer zoveel uit als andere Europese landen.
Door te veel stikstof wordt de grond zuurder.
Als er meer stikstof in de grond komt wordt de bodem zuurder. De structuur van de bodem verandert en er komen bijvoorbeeld giftige metalen los. Door regen komen deze giftige stoffen in de sloten terecht. De planten en dieren die in deze sloten leven gaan dan dood.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
Sinds 2005 is China de grootste uitstoter van broeikasgassen, direct na de Verenigde Staten. In 2019 waren ze verantwoordelijk voor respectievelijk 26,7% en 12,6% van de totale broeikasgasuitstoot.
In Nederland gaat het elke dag over stikstof. Het lijkt erop dat Nederland als enige in de wereld met dit probleem zit. Doordat Nederland zo klein en dichtbevolkt is stoten we te veel stikstof uit. Andere landen hebben het stikstofprobleem ook alleen gaan onze buurlanden er anders mee om.
Intensieve veehouderij
"Andere West-Europese landen zoals Denemarken, België, Duitsland en Frankrijk hebben ook problemen met stikstof, maar ze rapporteren niet allemaal hetzelfde", zegt Theo van der Sluis (Wageningen University), die in opdracht van de Europese Commissie bijdraagt aan de rapportages.
Te veel stikstof slecht voor natuur
Daardoor verdwijnen niet alleen planten, maar ook vlinders en andere insecten die van die planten leven. Te veel stikstof zorgt dus voor minder plant- en diersoorten: de biodiversiteit neemt af, de natuur 'verarmt'. Het evenwicht in de natuur (ecosysteem) raakt verstoord.
Zonder stikstof zouden er geen cellen zijn, geen leven. Omdat het element essentieel is voor de opbouw van eiwitten. Maar terwijl grote landbouwregio's te veel stikstof in de natuur brengen, neemt het gehalte aan bruikbare stikstof in veel ecosystemen al decennialang af.
Hoe de boer eerst zoveel mogelijk, en nu zo weinig mogelijk moet produceren. Want Nederland laat de stikstofemissies liever over aan het buitenland. Zodat Nederland geen vlees, melk en eieren meer exporteert, maar die juist importeert. Want Nederland moet een stedenland worden, omringd door zonnepanelen en windmolens.
Uitstoot door landbouw is al gehalveerd sinds 1990
Sinds enkele jaren daalt ook het aantal stuks vee. . En we injecteren de mest in het land, waardoor de uitstoot enorm afneemt.” Tussen 1990 en 2018 is de uitstoot van ammoniak door de landbouw daardoor meer dan gehalveerd, blijkt uit cijfers van het RIVM.
Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mensen en de natuur. De lucht die we inademen bestaat voor het grootste deel uit stikstofgas (N2). Samen met zuurstof en waterstof vormt stikstof ook verbindingen als stikstofoxiden (NOx) of ammoniak (NH3).
Stikstof (N2) is een gas dat overal om ons heen is. De natuur kan niet zonder. Samen met zuurstof of waterstof wordt stikstof omgezet in stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Dan wordt het reactieve stikstof.
Alleen Malta kent per vierkante kilometer hogere emissies van stikstofoxide en ammoniak door de landbouwsector: 8,6 ton zwavel-equivalent tegenover 6,4 ton. Malta is ook het enige land in de EU dat dichter bevolkt is dan Nederland. In het dunbevolkte Finland en Zweden stoot de landbouw relatief het minst uit.
Het grootste deel kwam van de veeteelt, de stikstofuitstoot van dieren was goed voor 94 miljoen kilo. Daar komt volgens het RIVM nog 12 miljoen kilo stikstof bovenop, hoofdzakelijk door energieverbruik in de landbouw, bijvoorbeeld door kassen en andere bronnen.
Uitspraak rekenafstand 25 kilometer voor stikstof
Op 5 april 2023 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak geoordeeld dat voor het berekenen van stikstof uitgegaan mag worden van een zogenoemde rekenafstand van 25 kilometer.
Het kabinet wil een stopbonus voor boeren die in de buurt van natuurgebieden veel stikstof uitstoten. Vanaf april volgend jaar krijgen duizenden boeren een aanbod. Ze kunnen innoveren, verhuizen of stoppen. Als een boer stopt, krijgt hij 120 procent van de waarde van zijn boerderij.
Een koe ademt het methaan uit en zo komt het in de lucht.” Het voer dat koeien eten en verteren zorgt in meer of mindere mate ook voor stikstofuitstoot. “Zo geven boeren hun koeien vaak voer met net teveel eiwit (waar stikstof in zit), ongeveer 10 procent eiwit te veel.
De reden dat er nu veel bouwprojecten stil liggen is dat er tijdens het bouwen van een gebouw of weg veel stikstof wordt uitgestoten in omliggende Natura2000 gebieden. De oorzaak van deze uitstoot is groot materieel, zoals graafmachines, vrachtwagens, kranen, bulldozers en shovels.
