Koeien worden geslachtsrijp als ze zo'n 8 maanden tot een jaar oud zijn. Vanaf dat moment worden ze om de drie weken vruchtbaar ('tochtig'). De eisprong van één of enkele eitjes vindt aan het eind van deze periode (bronst of oestrus genoemd) plaats.
Koeien hebben een vruchtbaarheidscyclus van 3 weken of 21 dagen. Om de drie weken is een koe dus vruchtbaar oftewel bronstig of tochtig.
Koeien hebben de neiging om ongeveer twee maanden na het afkalven weer tochtig te worden. De gemiddelde duur van de tochtigheid is 15 tot 18 uur, maar de duur van de tochtigheid kan variëren van 8 tot 30 uur bij koeien.
met veel tocht, trekkerig: een tochtige keet; een tochtige gang; 2. tocht doorlatende: een tochtig raam; 3. (van sommige wijfjesdieren) wellustig, bronstig, minziek: een tochtige koe.
Het gedrag van de koe vertelt of ze gaat kalven. Het opzwellen van de uierklieren, het verslappen van de bekkenbanden – te zien en te voelen naast de staart – maar ook een daling van de lichaamstemperatuur geven een naderende geboorte aan. Wanneer de vliezen breken, is de geboorte dichtbij.
Ze horen zich te bewegen, daglicht te zien en zacht gras onder hun poten te hebben. Dat koeien blij worden in de wei is duidelijk te zien aan de zogenoemde 'koeiendans'.
Zwangere koeien worden ook wel 'drachtig' genoemd. Een koe kan voor het eerst een kalf krijgen als ze ongeveer twee jaar oud is.
Tochtigheidsverschijnselen tijdens de drachtigheid. Voor veehouders is het een lastig gegeven dat koeien soms ook tijdens de drachtigheid verschijnselen van tochtigheid blijken te vertonen. In feite doet dit gegeven zich voor bij ongeveer één op de twintig drachtige koeien.
Het bespringen van andere koei en is ook een duidelijk teken, zeker als dit op de kopse kant gebeurt. Dat doet een koe ook als ze als enige in het koppel tochtig is. Hoe meer van de andere signalen zichtbaar zijn, des te zekerder dat de koe tochtig is. Gemiddeld geeft een koe gedurende 12 uur tochtig heidssignalen af.
Vanouds is bekend dat wanneer koeien in het voorjaar op zekere dag de wei in worden gelaten, nadat ze een hele winterperiode lang vastgebonden hebben gestaan, versterkt de neiging hebben om elkaar te bespringen. Het lijkt er dan op dat ze dit doen vanuit een sterk gevoel van welbevinden wat ze op dat moment ervaren.
Koeien hebben een 'thermoneutrale zone' van -5°C tot +15°C. Tussen die grenzen voelen ze zich prima, zonder dat er extra naar hen moet worden omgekeken. Duikt de temperatuur plots fel onder die grens van -5°C, hebben ze wel wat extra zorg nodig. Zeker kalfjes, omdat die nog geen bufferende vetlaag hebben opgebouwd.
Dit zijn periodes waarin de gezondheid van een koe extra in de gaten gehouden moet worden. Tijdens normale omstandigheden houdt een koe, door te zweten en hijgen haar lichaamstemperatuur op peil. Door een versnelde ademhaling en verdamping via de huid zijn ze in staat om de warmte af te voeren.
Door te schreeuwen of met je armen te zwaaien, kun je de dieren laten schrikken, waardoor ze zich zullen willen verdedigen. Koeien zullen je met hun hoorns aanvallen of achteruit trappen. Probeer in een wijde boog om koeien heen te gaan. Een minimale afstand van 25 meter wordt veel genoemd.
Jaarlijks worden ongeveer 22 mensen gedood door een koe, terwijl haaien elk jaar rond 5 mensen doden.
Hoewel sommige koeien meerdere kalveren kunnen baren, is het niet zo gebruikelijk dat runderen meerdere nakomelingen krijgen. Als er een tweelingzwangerschap optreedt, kan dit leiden tot kalveren van hetzelfde geslacht of van beide geslachten.
Runderen zijn kuddedieren en hou je nooit alleen. Contact met soortgenoten is belangrijk voor deze dieren. Een uitzondering is een kalvende koe: een koe die moet kalven, wil zich normaal afzonderen van de kudde. Indien mogelijk geef je ze dus een aparte ruimte, of minstens wat extra plaats.
Elke koe heeft een eigen stemgeluid, waarmee ze emoties kan uiten. Dat blijkt uit onderzoek naar de geluiden van koeien in positieve en negatieve omstandigheden, zoals wachten op voer, afzondering van de kudde, hitte en kou.
Mocht een koe toch aanvallen, geef dan met een stok een gerichte tik op de neus. Een speciale waarschuwing geldt voor mensen met honden. Koeien zien namelijk weinig verschil tussen hond en wolf. Eigenlijk is het advies: ga met een hond niet tussen de koeien wandelen.
En bijten? Nee, koeien bijten niet omdat ze bovenaan geen snijtanden hebben.”
Een koe zal niet zomaar een mens aanvallen. De dieren worden vooral zenuwachtig van honden die rondrennen en aan hun poten komen snuffelen. Honden zijn vaak de aanleiding van incidenten tussen koeien en wandelaars. Houd je huisdier daarom aan de lijn.
Gemiddeld krijgt een koe in Nederland 4 kalfjes gedurende haar leven. Veel melkkoeien worden al op relatief jonge leeftijd van 6 à 7 jaar geslacht, terwijl een koe wel 20 jaar oud kan worden.
Koeien die een goede voeding en verzorging krijgen, kunnen zo'n 15 tot 25 jaar oud worden. Meestal halen ze die leeftijd echter niet. De gemiddelde Nederlandse melkkoe wordt slechts vijf jaar oud, de gemiddelde zoogkoe (voor vleesvee) tien jaar oud.
Als een koe een kind krijgt, noem je dat een kalf. Een kalf van 1 jaar noem je een pink. Een jonge koe die voor het eerst zelf een kalfje heeft gekregen heet een vaars.
Kalf – jong dier, ook wel 'kuuske' genoemd (stierkalf = mannelijk, vaarskalf = vrouwelijk); Pink – eenjarig kalf, ook wel 'hokkeling' genoemd; Var – jonge stier; Vaars – jonge koe die voor het eerst is gedekt, ook wel 'maal' of 'eerstekalfskoe' genoemd.
Het werd meestal geschreven als koen of coen, maar dit werd uitgesproken als 'koe-uhn'. Deze vorm koen/coen had twee problemen: ten eerste was hij niet zo gemakkelijk uit te spreken, en ten tweede was hij lastig herkenbaar als meervoud van koe/coe. Daarom werd er een i ingevoegd als overgangsklank.
