Een bezem in de mast voeren betekende 'meester zijn over de zee, de heerschappij over de zeeën hebben'. Je kunt het ook algemener opvatten: 'laten zien dat je de overwinnaar bent'. Het idee achter deze uitdrukking is dat je de zee had 'schoongebezemd': je had je vijanden/rivalen verslagen.
Al in de late Middeleeuwen werd het gebruikt: 'Oog in het seil houden'. Het 'zeil' in het spreekwoord komt uiteraard van de zeevaart. Een goede zeevaarder houdt een wakend oog, is voortdurend op zijn hoede en scant niet alleen de wilde zee of oceaan om zich heen, maar let ook op zijn zeilen.
[idioom] De eerste klap is een daalder waard. Bij een conflict is vaak de partij die het eerst in actie komt in het voordeel en maakt winst. Dus niet treuzelen.
Herkomst van de uitdrukking
Een vroege variant is aangetroffen in 1630: bot vanghen. De zegswijze heeft niets te maken met de vissoort bot. Vermoedelijk is er een relatie met 'botten' ofwel botsen of misslaan. Als bij het roeien de roeispaan niet goed het water inging, maar op het water klapt, ving je bot.
Leven als een vis in het water; totaal tevreden en onbekommerd leven.
Omdat roet een bittere smaak heeft, heeft roet in het eten smijten of gooien de pejoratieve klank gekregen van datgene wat de lekkere smaak verstoort of bederft. Overdrachtelijk veranderde de betekenis van 'roet in het eten gooien' naar iets onaangenaams, en smaakbederver.
wat de boer niet kent, dat eet hij niet. (=Mensen houden niet van (zijn bang voor) wat ze niet kennen.)
“Wie goed doet, goed ontmoet”, is een bekende Nederlandse uitdrukking. Die uitdrukking betekent – kort door de bocht – dat goede dingen je ten deel zullen vallen als je zelf goed bent voor anderen. Het gezegde bevat een diepe waarheid die in het bedrijfsleven meer en meer opgaat.
Een dubbeltje op z'n kant is een uitdrukking die aangeeft dat iets maar net goed is gegaan. Als je al dan niet met veel geluk een krappe voldoende op een toets haalt en daardoor nét je diploma behaalt, was dat een dubbeltje op zijn kant. Het had namelijk zomaar anders kunnen aflopen.
Veel bekende Europese spreekwoorden werden, voor zover we weten, voor het eerst gebruikt door de Romeinen, maar het Latijn was het medium van talloze Griekse zinnen die daarvoor al bestonden. Mogelijk zijn ze bedacht door onbekende filosofen of zijn het delen van historische verslagen, oude orakels, mythes en fabels.
[idioom] Oogje in het zeil houden. Op de achtergrond opletten of alles wel goed gaat.
Een oogje dichtknijpen wil zeggen iets toelaten, dat eigenlijk niet is toegestaan ("Doordat de organisatie een oogje dichtkneep mocht ze toch meedoen").
Een oogje op iemand hebben is stiekem op iemand verliefd zijn. Categorieën: Woordenschat.
De ogen fungeren als een poort tussen wat wij zien en wat wij voelen. Vandaar ook dat het diep in de ogen kijken zo onvoorstelbaar intiem, zo confronterend, zo transcenderend is. Als je met al jouw kracht en diepte in iemands ogen kijkt, is jouw blik een doordringende blik, een blik die dieper gaat.
Je denkt constant aan de ander. Je zit veel te dromen en kan aan weinig anders denken dan de ander. Je wil constant de ander aanraken, kussen, omhelzen. Je hebt heel veel energie, Je hebt het gevoel dat je alles aankunt.
Wanneer je ergens mee betrapt bent, kun je zeggen dat je 'tegen de lamp bent gelopen'. Deze uitdrukking wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer je door de politie gesnapt wordt. 'Tegen de lamp lopen' wordt al sinds het begin van de 20e eeuw gebruikt in het Nederlands.
Het venijn zit in de staart betekent 'het probleem komt aan het eind'. Je kunt het bijvoorbeeld zeggen van een wedstrijd die je in de slotfase verliest of over een toets waarvan de laatste vragen erg moeilijk zijn.
De schellen vielen me van de ogen betekent 'ineens begreep ik hoe het werkelijk zat' en ook wel: 'ineens begreep ik dat ik blind was geweest voor de werkelijkheid'. De herkomst van deze zegswijze ligt in de Bijbel.
Wie op de schopstoel zit, kan elk ogenblik weggestuurd of ontslagen worden. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) vermeldt dat deze zegswijze teruggaat op een straf die in de Middeleeuwen werd uitgevoerd. De veroordeelde werd dan met gebonden handen en voeten op een soort wip omhooggeslingerd.
[idioom] Ergens oren naar hebben. Je ziet er wel wat in, misschien wil je het wel hebben of doen.
Wanneer wij enorm transpireren, zeggen wij vaak dat we zweten als een otter.
Wie z'n billen brandt, moet op de blaren zitten. Het spreekwoord wil zoveel zeggen als: 'Als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen.
