Bliksem is levensgevaarlijk. Schattingen van het aantal bliksemdoden wereldwijd lopen van 6.000 tot 24.000 mensen per jaar. Deze week kwamen in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh nog 49 mensen om. Maar lang niet iedereen die wordt getroffen overlijdt; negen op de tien overleven een directe of indirecte inslag.
Voor de volledigheid nog dit: de kans om getroffen te worden door een bliksem in ons land is ongeveer 1 op 3 miljoen per jaar. Je elke dag in ons verkeer begeven is een veel groter risico. Zelfs als de bliksem rechtstreeks op je inslaat, dan heb je nog een kans van twee op de drie om het te overleven.
Ga gehurkt zitten als je je in een open veld bevindt.
Duik ineen met je voeten tegen elkaar. Ga nooit liggen! Ga direct uit het water zodra je donder hoort. Water is een goede bliksembegeleider en door het grote oppervlak kan de bliksem op veel plekken inslaan.
De stroom baant zich een weg van de ene poort naar de andere en beschadigt daarbij elk orgaan op zijn weg. De getroffen huid vertoont meestal brandwonden. Ook komen op de huid soms zogenaamde Lichtenbergpatronen voor. Vaak stopt het hart tijdelijk of volledig door de elektrische schok, waarna ook de ademhaling uitvalt.
Als een boom naast je huis wordt geraakt kan de spanning via de leidingen in de grond, zich naar je huis verplaatsen en slaat door op je elektrische apparaten. Als bliksem thuis inslaat kan er brand ontstaan, muren kunnen scheuren of inzakken.
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren.
Als je op een fiets, brommer of motor zit of aan het paardrijden bent tijdens de bliksem, dan moet je zo snel mogelijk afstappen en gaan schuilen. In een groep loop je een groter risico op blikseminslag. Blijf dus niet bij elkaar maar zoek beschutting of hurk verspreid van elkaar.
Mobiel bellen tijdens onweer blijkt levensgevaarlijk. Het zoveelste slachtoffer is gevallen. Het advies is niet meer mobiel te bellen tijdens het onweer. Mobieltjes lijken volgens de natuurkunde geen bliksems aan te trekken, maar maken de gevolgen van een inslag wel erger.
In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn. De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen.
Het gebied waar het het vaakst onweerst, jaarlijks 30 tot 34 dagen, is een strook van Antwerpen tot het Gooi. In het binnenland neemt de onweersactiviteit sterk toe. 's Zomers komt bij het binnendringen van minder warme lucht vanuit zee, de buienvorming vaak pas landinwaarts goed op gang.
Donder gaat steeds gepaard met bliksem en omgekeerd. Door de extreme hitte die in minder dan een duizendste van een seconde ontstaat in een bliksemschicht, zet de lucht er zeer sterk uit en ontstaat een drukgolf die te horen is als donder.
Als de bliksem bij jou in de buurt inslaat, moet die stroom ergens naartoe kunnen. Via een elektriciteits- of antennekabel of waterleiding kan de stroom zo jouw huis binnenkomen.
Als je binnen in huis bent, wil dat nog niet zeggen dat je geen risico meer loopt tijdens onweersbuien. Je vermijdt best alle contact met stromend water. Dus: niet douchen, geen bad nemen, je handen niet wassen en de afwas of handwas moeten ook maar even wachten.
De stroomsterkte en spanning van de bliksem bedraagt 100 tot 60.000 ampère bij een duur, die varieert van één seconde tot één tienduizendste seconde. Stroomsterktes van 200.000 ampère zijn ook gemeten, maar zijn van uiterst korte duur.
Dat gaat van concentratiestoornissen, duizeligheid, hoofdpijn, epileptische aanvallen en doofheid tot stemmingswisselingen en zelfs veranderingen in de persoonlijkheid.
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren.
Hoewel de bliksem dus niet door ramen heen kan gaan is het wel aan te raden om niet te dicht bij ramen in de buurt te gaan staan. Dat heeft meer te maken met de lichtintensiteit van een bliksemflits die dichtbij inslaat dan met het directe gevaar. De bliksem kan zo nu en dan een enorm felle flits veroorzaken.
In een auto zit je veilig als het onweert. Mocht je onverhoopt geraakt worden door de bliksem dan dient de carrosserie als de zogenaamde 'kooi van Faraday'. De bliksem wordt rondom de passagiers naar de grond geleid. Dit geldt overigens alleen voor de auto's met een stalen carrosserie.
Meestal 's middags of 's avonds
Die warme lucht stijgt op en vormt een wolk. Er ontstaan hagelstenen, die tegen elkaar aan schuren en voor statische elektriciteit zorgen. Af en toe overleeft zo'n bui de nacht en ontweert het 's ochtends."
Het meeste onweer komt voor in het gebied rond de evenaar tussen ongeveer 10 graden Noorderbreedte en 10 graden Zuiderbreedte. Ten noorden en zuiden van de poolcirkels onweert het zelden of nooit.
Tijdens een storm kan de bliksem zuurstof- en stikstofmoleculen van elkaar scheiden in de atmosfeer, die zich op hun beurt kunnen herenigen in stikstofmonoxide. Deze substantie interageert vervolgens met andere stoffen in de atmosfeer om ozon te vormen, die een scherpe, ietwat op chloor lijkende, geur afgeeft.
Bacteriën door warm weer, niet door onweer
"Soep kan niet zuur worden door onweer zelf, dat is een fabeltje van vroeger. Maar aan onweer gaat warm weer vooraf. Door het warme weer kan de soep zuur worden, want dan kan de soep bederven", legt Lolkje de Vries van het Voedingscentrum uit.
De veiligste plaatsen om te schuilen tegen de bliksem zijn: In een gebouw, weg van de ramen. In een auto met metalen koetswerk en dak (dus geen cabrio), waarvan alle metalen delen onderling verbonden zijn. Die fungeert dan als de zogenaamde kooi van Faraday.
Ook metalen waterleidingen kunnen stroom leiden binnen een huis. Of stalen versterkingen in een gebouw van beton. Vandaar is het advies om tijdens onweer de stekkers uit het stopcontact te halen, met name bij gevoelige apparatuur zoals laptops et cetera. Of een veiligheidsschakeling te gebruiken.
Het onweert vaker 's middags of 's avonds. "Dat komt doordat de lucht gedurende de dag vaak opwarmt en het 's ochtends nog niet warm genoeg is om onweer te veroorzaken", zegt de woordvoerder van Weerplaza. Als het 's nachts onweert komt dat vaak doordat onweersbuien overwaaien uit buurlanden als België en Frankrijk.
