Voor een deel zullen verschillen in empathie zeker erfelijk bepaald zijn. Maar ingrijpende traumatische gebeurtenissen en je hechtingsstijl (hoe je moeder in het algemeen reageerde als je als kind huilde) kunnen daarbij zeker een rol spelen.
Empathie is geen aangeleerd maar aangeboren gedrag, stelt nieuw onderzoek. De mate waarin we empathisch zijn, wordt wel vooral door de omgeving bepaald. Empathie is een aangeboren eigenschap bij mens en zoogdier.
Vanaf de leeftijd van 2 jaar speelt emotioneel begrip een grote rol in empathisch gedrag. Hoewel emotioneel begrip al langzaam ontwikkelt tijdens de eerste levensjaren, is het pas rond het derde levensjaar zodanig ontwikkeld dat gesproken kan worden van begrip.
Uit onderzoek blijkt dat empathisch vermogen zich al vroeg ontwikkelt. We zien kleuters die andere kleuters troosten als ze pijn hebben of verdrietig zijn. Het kind herkent een gevoel wat hij of zij zelf ook vervelend vindt. Als kinderen zelf hun emoties beter kunnen reguleren vertonen ze ook meer empathisch gedrag.
Verminderde empathie komt met name voor bij traumatisch hersenletsel ,maar wordt ook gemeld na een beroerte /CVA en na degeneratief letsel, denk bijv. aan Frontotemporaal degeneratie FTD e.a.
Empathisch vermogen kun je aanleren en vergroten bij jezelf, als je er weinig van hebt. Empathisch vermogen helpt je signaleren wanneer er 'iets aan de hand' is bij iemand in je omgeving (verdriet, frustratie, boosheid, irritatie, ongemak) en kun je toepassen door op de juiste manier te reageren op zo'n situatie.
Openstaan voor de emoties, houding en motivatie van de ander en begrijpen wat voor impact jouw handelen en gedrag kunnen hebben op een ander, noemen we ook wel cognitieve empathie. Een ander woord voor empathie is inlevingsvermogen. Sommige mensen kunnen zich zo erg inleven dat ze emoties van een ander ook voelen.
Als je een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASP) hebt, vertoon je antisociaal gedrag. Je kunt roekeloos, agressief, prikkelbaar, impulsief en onverschillig overkomen. Rekening houden met (de gevoelens van) anderen is lastig en regels worden vaak niet nageleefd.
Anders ervaren en uiten
Dit sociaal complexe spel is zeker ingewikkeld voor mensen met autisme en wordt door hen vaak als 'toneel' omschreven. Kortom, mensen met autisme laten wel degelijk bepaalde vormen van empathie zien, maar er lijkt vooral sprake van anders ervaren (van teveel tot te weinig) en anders uiten.
Eén van de opvallendste kenmerken van mensen zonder empathie is hun egoïsme. Mensen met een gebrek aan empathie kunnen dus heel egoïstisch zijn. Ze denken eerst aan hun eigen welzijn zonder te denken aan de behoeften van anderen. Bovendien profiteren ze in hun eigen voordeel ook van situaties en mensen.
De oorsprong van empathie
Deze Amerikaanse psycholoog vond dat empathie voort komt uit een soort fysieke imitatie van de ontreddering van een ander, wat dan bij jezelf weer soortgelijke gevoelens kan opwekken. Dit zou zelfs in de babytijd al kunnen ontstaan.
Te empathisch, te inlevend, te invoelend of te begripvol is een valkuil. Je kunt je goed verplaatsen in de ander maar je gaat te ver. Merk je dat je soms té inlevend bent en dat je je teveel verplaatst in de gevoelens van de ander? Dat is een valkuil!
Drie soorten empathie
Een nieuwsgierige aard helpt: interesse in anderen. Cognitieve empathie is ook een uitvloeisel van zelfbewustzijn: dezelfde delen van de hersenen en zenuwbanen die de focus op jezelf regelen, kunnen op anderen worden gericht. Emotionele empathie is het vermogen om te voelen wat anderen voelen.
Apathie. Het tegenovergestelde van empathie is onverschilligheid of apathie, wat betekent dat iemand niet in staat is om zich in te leven in de gevoelens, gedachten of situatie van anderen en geen interesse of betrokkenheid toont bij hun problemen of zorgen.
Empathie is ook te meten op hersenscans. Onderzoekers kijken welke hersengebieden geactiveerd worden wanneer iemand bijvoorbeeld foto's te zien krijgt van een ander die pijn lijdt.
Compassie gaat een stap verder dan empathie omdat we onszelf afvragen wat we kunnen doen om de persoon die lijdt te ondersteunen. Compassie is dan een intentie. Empathie is wanneer je iemand ziet lijden onder het gewicht van een grote last en dat je daarop reageert door die last ook zelf op je te nemen.
Teveel empathie kan zeer vermoeiend zijn (zeker als je hoogsensitief of HSP-er bent). Als je altijd afgestemd bent op de emoties van collega's, is het lastig om te voorkomen dat je zelf overbelast of overprikkelt raakt. Of het nou goed of slecht is, je voelt alles, tot in je haarvaten.
Mensen met autisme kunnen tegelijk hypersensitief zijn voor de gevoelens van een ander, maar praktisch gezien op het vlak van inlevingsvermogen toch tekort schieten. Empathie betreft echter meer dan inleven in gevoelens, het gaat ook om gedachten en behoeftes!
Mensen met autisme voelen zich vaker eenzamer en zijn vaker sociaal geïsoleerd dan neurotypische mensen. Niet alleen actief zijn op sociale netwerk sites, maar ook het het hebben van een of meerdere vrienden heeft vaak nauwelijks effect op hun ervaren eenzaamheid.
Narcist zijn dat betekent niet dat je niet het vermogen hebt om te voelen wat anderen voelen op mentaal en psychologisch niveau. Je hebt wel een narcistische empathie. Verborgen narcisten zijn over het algemeen verlegen, gevoelig en introvert. Ze kunnen narcistische empathie faken, voor hun eigen doel.
Iemand met een gebrek aan empathie weet nauwelijks wat zijn gedrag bij anderen teweegbrengt. Hij loopt er tegenaan dat hij geen goed contact met anderen heeft. Ook ervaart hij vaak onbegrip. Hij begrijpt niet waarom andere mensen bijvoorbeeld geïrriteerd reageren op zijn gedrag.
Als je een persoon empatisch noemt, ben je van mening dat hij of zij van de vaardigheid gebruikmaakt om zich te verplaatsen in de ander. Dat betekent dat die persoon begrijpt hoe de ander zich voelt en wat voor impact dat heeft op de ander – voor zo ver dat kan.
Empathie in de context van pijn kunnen we omschrijven als het onderliggend proces voor het tot stand komen van de wederkerige invloed tussen de individuele pijnervaring en de sociale context van het individu (Goubert et al, 2006b).
Prikkel je empathische hersenen
Denk bijvoorbeeld aan oefeningen waarbij je in stilte zit en geestelijk de aandacht en positieve gevoelens focust op jezelf, daarna een dierbaar persoon, dan een neutraal persoon, vervolgens een persoon met wie je problemen hebt en ten slotte alle mensen.
Empathie is de vaardigheid om je in te leven in een situatie en gevoelens van een ander. Wanneer je empathisch vermogen hebt, kan je emoties van een ander beter begrijpen en aanvoelen. Hierdoor verloopt de communicatie met een ander vaak beter. Empathisch vermogen geldt zowel voor verbale als non-verbale communicatie.
