'Als een zwaan een mens aanvalt, doet hij dat eigenlijk altijd om zijn nest met kuikens te beschermen. Verschillende vogels doen dat op verschillende manieren. Een moedereend probeert eventuele bedreigers bij haar jongen weg te lokken door net te doen of ze vleugellam is in de hoop dat je haar volgt.
Betrouwbare wetenschappelijke gegevens zijn moeilijk te vinden over zwanen die mensen zodanig aanvielen dat ze ernstig gewond raakten. Wel zijn er gevallen bekend van zwanen die mensen in de vinger beten. Vooral voor kinderen kan het gevaarlijk zijn om dichtbij te komen.
Een methode is om een zwaan op te pakken door een arm om de vleugel te houden en de hand op de buik te plaatsen. Met de andere hand worden de poten vast gehouden. De nek van de zwaan zit achter de rug van de verzorger.
En met zulke spieren zal een mep van een knobbelzwaan best aanvoelen als een klap met een roeispaan of een karatetrap, denkt Dijksman. „Toch denken we dat dit een mythe is. Een zwaan die een volwassen arm breekt: dat zou nieuws zijn.” Nee, zegt ook Kees Moeliker, conservator van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam.
Ook volgens Kees Moeliker, conservator van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, kan een zwaan geen arm van een volwassenen breken. Zwanen vechten naast hun snavel wel met hun 'polsen', het sterkste deel van de vleugel. Zo'n 3 procent van de gevonden dode zwanen zou ook in onderlinge strijd zijn gesneuveld.
Holle botten in de vleugel
Ze verdedigen hun nest en jongen fel, maar het is een broodje aap dat ze met een slag van hun vleugel een mensenarm kunnen breken. Zwanen gebruiken hun indrukwekkende voorkomen vooral om te dreigen.
Vliegbeelden maken is niet bepaald makkelijk. Maar oefening baart kunst. Oefenen op vliegende zwanen is slim: zo'n bakbeest van 14 kilo en een spanwijdte van bijna tweeënhalve meter met je camera volgen is nog een keer te doen.
Meestal beperken ze zich tot dreigen, door hun kop naar achter te gooien en te sissen', vertelt Marc Scheurkogel van de Vogelbescherming.
Het nest bevindt zich op de grond of op een berg plantaardig materiaal bij een oever. Het vrouwtje broedt in ongeveer 36 dagen gemiddeld zes eieren uit. Mannetjes hebben de taak het nest te beschermen. Ze kunnen dan agressief worden blazen en hun vijanden aanvliegen.
Na de winter worden de jongen uit het territorium verjaagd door de ouders, vóórdat ze een nieuw nest maken. Een zwaan leeft in het wild ongeveer 20 jaar. 's Winters leven ze in troepen.
Zwanen zwemmen soms met één poot op hun rug om hun lichaamstemperatuur te kunnen regelen of om uit te rusten.
Zwanen kosten, afhankelijk van de soort, 50 tot 300 euro per stuk. De prijs voor zwanenvoer varieert van 0,5 tot 5 euro per kg.
Ganzen en zwanen slapen het liefst gezamenlijk op rustig en open water. Ze doen dat om verschillende redenen. Als je als gans in een grote groep zit, ben je veiliger. De kans dat een roofvijand tijdig wordt opgemerkt is namelijk veel groter.
Zwanen zijn fel en territoriaal: alle witte zwanen (meestal andere volwassenen) jagen ze met geweld weg. Ze blazen, bijten, duwen, slaan en proberen elkaar zelfs te verdrinken. Ook een mens kunnen ze aanvallen, vooral als ze een nest of jongen hebben.
"Ondanks het feit dat de zwaan een beschermd dier is, kan het dier in een grote groep schade aanrichten aan landbouwgewassen. Daarom mag er tussen 15 november en 31 mei in bepaalde gebieden op worden gejaagd. Dat mag alleen als verjaagacties, zoals lampen en geluidsinstallaties, niet werken."
Als jonge vogels bij elkaar zitten, is het lastig om individuen te herkennen. De poten van de watervogels kunnen van gekleurde ringen of van ringen met duidelijk zichtbare nummers worden voorzien.
De enige stemgeluiden die ze produceren zijn sissen en knorren als ze zich bedreigd voelen. Wel maken knobbelzwanen een karakteristiek fluitend of zoemend geluid bij het vliegen. Dit geluid is afkomstig van hun slagpennen. De Wilde zwaan ( Cygnus cygnus ) is verwant aan de Trompetzwaan.
Door hun grote lijf zijn ze genoodzaakt om snel te vliegen omdat ze anders uit evenwicht raken. Wateroppervlaktes hebben de voorkeur voor het landen en opstijgen. Op het land lopen ze waggelend en lomp. Zwanen dobberen graag in het water en soms zie je ze zwemmen met een poot die ze op de rug dragen.
Wilde zwaan
Zo werd er ooit een groep wilde zwanen opgemerkt boven Noord-Ierland die een hoogte hadden bereikt van maar liefst 8.200 meter. Deze vogelsoort met een spanwijdte van 205 tot 275 cm komt voor in Eurazië en trekt tijdens de wintermaanden naar India en het zuidoosten van China.
Zwanen zijn graseters en hebben dus behoefte aan een ruim gazon. Wanneer er te weinig gras in het perk is, dan is het nodig gemaaid of geknipt gras en ander groenvoer bij te voeren. Ook brood lusten ze graag. Voorafgaande aan en tijdens de broedtijd kan een speciale foktoom-watervogelkorrel worden verstrekt.
Bijna net zo snel als op een autoweg
Zwanen kunnen een snelheid van 95 kilometer per uur halen. Doordat ze zwaar zijn, hebben ze wel een flinke aanloop van een aantal meters nodig om in de lucht te komen.
Het dier kan happen in je broekspijp. Maar zwanen hebben geen tanden.”
Trompetzwaan – 3 m
Deze zwaan met zwarte poten en dito snavel heeft de grootste vleugelwijdte van alle zwanen. Zijn naam dankt hij aan zijn trompetgeschal. Vroeger werd er massaal op deze majestueuze vogel gejaagd vanwege zijn eieren, veren en vlees.
Een mannelijke zwaan heeft geen andere benaming. Dus zowel mannelijk als vrouwelijk heten ze gewoon zwaan.
Ze zijn 1 tot 1,4 m lang waarbij de mannetjes groter zijn dan de vrouwtjes. De spanwijdte is tussen de 160 en 200 cm. De zwarte zwaan leefde oorspronkelijk in Australië en Tasmanië.
