Vanaf een score van 130 spreekt men van hoogbegaafdheid. Met een IQ score tussen de 120 en 130, wordt vaak gesproken over 'meerbegaafd'. Een score van 145 of meer valt in de categorie 'uitzonderlijk begaafd'.
Ongeveer 0,1% is uitzonderlijk hoogbegaafd en heeft een IQ hoger dan 145.
Maar hoogbegaafdheid komt niet altijd naar voren in een IQ-test. Sommige hoogbegaafden scoren zelfs laag op een IQ-test, ook al hebben ze een hoog IQ. Intelligentie is namelijk meer dan de IQ-score die uit een IQ-test komt. Een IQ-test is ook een momentopname.
Hoogbegaafdheid uit zich in het creatief denken, originaliteit en het vermogen om buiten reguliere kaders te denken. Hoogbegaafden hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en accepteren regels en tradities niet zomaar. Er moet een reden voor gegeven worden. Hoogbegaafde leerlingen hebben een hoog leertempo.
Het is ook belangrijk om te weten dat een IQ-test niet alles kan meten, bijvoorbeeld, iemand met een hoog IQ kan moeite hebben met zich aan te passen aan de gebruikelijke manier van denken of doen, of een grotere behoefte hebben aan autonomie en zelfontplooiing. Je kunt dus hoogbegaafd maar niet slim zijn.
Intelligentie wordt meestal gemeten met een IQ-test. De algemene norm voor hoogbegaafd-zijn is een IQ hoger dan 130. Hoewel intelligentietesten in zekere zin betrouwbaar zijn, geven ze slechts een indicatie van de hoogte van je intelligentie. Je kunt tijdens een IQ test ook andere factoren meten, waaronder faalangst.
Natuurlijk zijn daarbij uitzonderingen, maar over het algemeen heeft een kind op het VWO bijvoorbeeld een gemiddeld IQ van minimaal 116. Voor een leerling op het Havo is het gemiddeld IQ minimaal 107. Om het IQ van je kind te achterhalen is het nodig om een IQ test te doen.
Bij een IQ tot 120 spreekt men van een bovengemiddeld intelligentieniveau en bij een IQ tot 130, spreekt men van een begaafd intelligentieniveau. Een hoogbegaafd kind heeft een IQ dat hoger is dan 130. Desalniettemin is hoogbegaafdheid meer dan intelligentie, want dat is slechts de score uit een intelligentieonderzoek.
Kan uitzonderlijke begaafdheid verdwijnen? Nee. Uitzonderlijk begaafde kinderen groeien op tot uitzonderlijk begaafde volwassenen (zoals hoogbegaafde kinderen dat ook doen overigens). Maar op weg naar volwassenheid kan de hoogbegaafdheid zich “verstoppen”.
Albert Einstein (1879-1955)
Einstein, de man achter de relativiteitstheorie, was notoir slecht in het onthouden van namen, getallen en data. Desondanks wordt zijn IQ geschat op 160, waarmee hij een genie was.
Een kenmerk van ADD/ADHD dat niet voorkomt bij hoogbegaafden, is de manier waarop de leerling opdrachten uitvoert. Kinderen met ADD/ADHD zijn over het algemeen niet consistent in hun prestaties of efficiëntie. Hoogbegaafden zijn dit doorgaans wel, als ze worden uitgedaagd.
10% van de hoogsensitieve personen is hoogbegaafd. En uit onderzoek van Saskia Klaaysen in 2019, wordt duidelijk dat ongeveer 30% van de HSS (Hoogsensitieve sensatiezoeker) hoogbegaafd is of vermoed hoogbegaafd te zijn.
Hoogbegaafdheid is een gevolg van één of meer aangeboren bekwaamheden of potenties en interactie met de omgeving.
Hoewel dit natuurlijk geen stoornis is, kan hoogbegaafdheid soms wel leiden tot problemen. Datzelfde geldt overigens ook voor het woord zelf: hoogbegaafdheid. Volgens een aantal wetenschappers een onnodig 'label' (Hoogeveen, 2018). Veel kinderen die hoogbegaafd zijn hebben problemen op school.
Hoogbegaafdheid is voor zo'n tachtig procent erfelijk bepaald, maar ook ouders met een normale intelligentie kunnen een hoogbegaafd kind krijgen. Dat je er genetisch gezien aanleg voor hebt, wil echter niet zeggen dat je ook echt superslim wordt. Ook intelligentie vergt namelijk oefening en discipline.
Iedereen vindt zijn of haar eigen kind bijzonder, maar de 2-jarige Kashe is écht een wonderkind. Het Amerikaanse meisje heeft een IQ van 146 en is als jongste persoon ooit toegelaten tot Mensa, een internationale vereniging van en voor mensen die bij een IQ-test in de bovenste 2% van de bevolking scoren.
Hoogbegaafdheid is geen ziekte. Er bestaat geen ICPC-code voor noch zijn er specifieke richtlijnen voor de diagnostiek en behandeling. Ook is er weinig literatuur over. Huisartsen zullen dan ook niet vaak hieraan denken als oorzaak van klachten.
Van de bevolking heeft 2,5 procent een IQ van boven de 130 (ter vergelijking: het gemiddelde IQ van een havo-leerling bedraagt 103.8, voor een vwo-leerling 115). Ofwel: gemiddeld 1 kind per schoolklas van 30 leerlingen.
Het gemiddelde IQ van universitaire studenten was met 119 punten duidelijk hoger dan de 109 van hbo-studenten. Mannen scoren hoger op IQ, terwijl vrouwen een hoger EQ hebben.
Bij studenten op een universiteit is het gemiddelde IQ 115. Ook voor deze groep geldt dat er studenten zijn die lager scoren dan het gemiddelde. In de normaalverdeling is heel goed zichtbaar dat er qua IQ een grote overlap is tussen studenten op een universiteit en het middelbaar onderwijs.
Creativiteit van hoogbegaafden
Je kunt goed zijn in kunst of muziek maken. Het kan ook zijn dat jouw creativiteit tot uiting komt in de vorm van een ongewoon gevoel voor humor. Veel hoogbegaafden kunnen bijvoorbeeld plezier beleven aan woordgrapjes en aan de inconsistenties in het dagelijks leven die anderen ontgaan.
Het denken van hoogbegaafden is anders dan van normaal begaafden: globaler en met een sterk voorstellingsvermogen. Voor gemiddeld intelligente mensen zijn zij vaak niet te volgen. Ze kunnen snel patronen herkennen, waardoor zij bijvoorbeeld trends kunnen voorspellen. Zij kunnen vaak intuïtief conclusies trekken.
Hoogbegaafdheid is geen stoornis en komt daarom niet voor in de DSM. Er is dus ook geen sprake van een diagnose. Je kunt hoogbegaafdheid wel laten vaststellen aan de hand van een begaafdheidsonderzoek en/of IQ test.
