Een leven zonder koelkast is amper voor te stellen. Toch maakt het apparaat ons leven pas gemakkelijker sinds de jaren 50. Hoe bewaarden we ons voedsel vóór die tijd?
Zonder koelkast is “cool”
Leven zonder koelkast is dus perfect realiseerbaar. En het voordeel hiervan is, naast het minder energieverbruik, dat je ook weer echt bewust wordt van de afzonderlijke groei-omstandigheden van groente en fruit en die probeert na te bootsen in de bewaarmethode.
– Groente die onder de grond groeien zijn langer houdbaar als je ze in het donker bewaard. Aardappelen, uien, witlof, bieten. Dat kan in een kelder maar ook in een papieren zak in een koele garage. – Sommige groente zijn sowieso al langer houdbaar, denk aan: kolen, pompoen, wortels, prei, courgette, witlof en bieten.
Zonder een koelkast op stroom heb je verschillende opties: verdamping, (koud, stromend) water, isolatie en zelfs straling. Voor een maximaal effect kun je ze ook combineren. Als je koud en liefst stromend water tot je beschikking hebt, kun je daar prima flessen, blikjes of waterdicht verpakte etenswaar in koelen.
Staat op het etiket van een product 'Koel bewaren', dan kun je het product het beste koel, donker en droog bewaren. Bijvoorbeeld in de kelder of een koele voorraadkast. De temperatuur moet dan liggen tussen de 15 en 20 °C. Het hoeft dus niet in de koelkast.
Bederfelijk eten dat langer dan 2 uur buiten de koelkast is geweest, is niet meer te vertrouwen, ook al verhit je het daarna goed. Ziekmakers gaan dood als je het eten goed verhit, maar er zijn ziekmakers die gifstoffen aanmaken, vooral bij kamertemperatuur.
In de meeste steden waren er koelhuizen om vlees, fruit en groenten te bewaren. Er werden ook ijshuizen gebouwd, vaak ondergronds maar ook als geïsoleerde gebouwen. Die werden gebruikt voor de opslag van sneeuw en ijs dat tijdens de winter werd verzameld om het voedsel tijdens de warmere maanden koel te houden.
Zet je bierflesje of -blikje in de gootsteen. Plaats het precies onder de kraan en zet het water aan. Zet de kraan op z'n koudst en laat zo'n 5 minuten lopen. Na 5 minuten is je bier koud!
6 Tips om je huis koel te houden
Doe overdag de zonwering omlaag en sluit de gordijnen: zo hou je de warmte buiten. Hou ramen en deuren overdag dicht. Dat voelt misschien raar, maar door open ramen en deuren stroomt de warmte juist naar binnen. Blijf wel ventileren voor gezonde lucht in huis.
Kort gezegd moet je vermijden eten lang buiten de koelkast te bewaren, omdat bacteriën houden van alle temperaturen tussen de 7°C en de 65°C (daarom moet je warme gerechten zeker boven deze temperatuur houden).
Eten buiten koelkast bewaren
Het Voedingscentrum adviseert om bederfelijk voedsel na 2 uur buiten de koelkast niet meer te eten. Er kunnen bij kamertemperatuur gifstoffen vrijkomen. Het opwarmen van het eten doodt ziekmakers, maar de gifstoffen blijven aanwezig.
Welke groente bewaar je buiten de koelkast? Vruchtgroenten zoals tomaat, paprika, komkommer, aubergine, courgette en avocado kun je beter buiten de koelkast bewaren. In de koelkast bederven ze sneller door de kou. Groente als komkommer en paprika zijn in de supermarkt vaak verpakt in plastic folie.
Weinig bewaren, snel opeten
In de prehistorie leefden we als verzamelaars en aten we onze vondsten vaak zo snel mogelijk op. De enige manier die wij kenden om voedsel zoals bessen en vlees langer goed te houden, was door het te drogen in de zon en later – het moest immers eerst uitgevonden worden – boven vuur.
Voor wat betreft de koelkast
Zorg ervoor dat de temperatuur altijd tussen 0 en 4° ligt. In dit geval blijft uw eten 4 tot 6 uur koud zolang u de deur niet opendoet.
Houd koelkasten en vriezers zoveel mogelijk dicht
Liander hanteert de regel dat producten in een gesloten koelkast gedurende een storing met een tijdsduur tot 16 uur bruikbaar blijven.
Verdrijf warme lucht
Je kamer verkoelen doe je zo: plaats een ventilator zo dat je warme lucht naar buiten blaast. Doe dit wel bij een raam aan de kant van je huis waar de wind 'naartoe' blaast, anders komt die warme lucht je kamer weer in. In de avond gebruik je je ventilator alleen binnen.
Is het warm buiten en schijnt de zon ook nog eens volop? Dan warmen huizen en gebouwen niet alleen op; ze houden die warmte ook vast. Dit komt doordat muren bij warm weer blijven 'doorgloeien' nadat de zon onder gaat. Vooral in woningen met een plat dak loopt de temperatuur snel op.
Wikkel jouw flesje in een stuk krantenpapier, dompel dit onder in een emmer met koud water en laat de fles even liggen in de schaduw, de emmer of jouw frigobox (waarvan de koelelementen na 2 dagen camping al niet meer koel zijn). Het krantenpapier zorgt ervoor dat het flesje sneller koud wordt.
Ook het bitteraroma gaat verloren waardoor het bier een platte, flauwe smaak krijgt. De tweede reden waarom je volgens Habets niet moet koelen met ijsblokjes, is omdat het ijs gaat smelten in bier. „Het smeltwater zorgt voor een verduneffect, de smaakintensiteit wordt minder.”
Het is een misvatting om te denken dat bier ALTIJD in de koelkast moet worden bewaard. Natuurlijk is een koud biertje lekkerder, maar als je het vandaag niet drinkt hoeft het echt niet per se in de koelkast. Je kunt bier een week of twee op kamertemperatuur bewaren zonder een merkbaar verschil te proeven.
Drogen is één van de oudste methoden van conserveren. De hitte van de zon of oven verdampt het vocht uit fruit, vis en vlees. Rond de Zuiderzee hing in het voorjaar overal vis te drogen. De vissen werden aan een touwtje geregen en in de zon gehangen.
Kastelen en landhuizen werden voorzien van ijskelders, waar in de winter grote ijsblokken werden opgeslagen. Het ijs werd uit bevroren vijvers gehakt of gemaakt door sneeuw aan te stampen. Door de grote hoeveelheid bleef het onder de grond lang bevroren en kon men er tot de zomer mee doen.
Stro en zaagsel hield het ijs koel
Ten eerste waren de blokken in stro of zaagsel verpakt, dat van zichzelf goed isolerend werkt. Ten tweede zorgde het grote aantal massieve blokken ervoor dat de omringende luchttemperatuur snel richting het vriespunt daalde.
